Jakie jest podejście do edukacji dorosłych w XXI wieku?

Logo Erasmus+Grzegorz i Marta – jako członkowie Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych mieli możliwość wzięcia udziału w szkoleniu w ramach projektu Kompetentni i otwarci na różnorodność trenerzy na europejskim rynku (Erasmus+), które odbyło się w 1-7 sierpnia 2021. W upalne chorwackie dni wraz z uczestnikami z Węgier, Słowacji, Słowenii, Turcji, Rumunii i Grecji mierzyli się z wyzwaniami związanymi z edukacją dorosłych podczas kursu “21st century approach to adult education” organizowanego w Puli. Zapraszamy do zapozniania się z artykułem zainspirowanym szkoleniem.

Podczas tygodniowego kursu dyskutowaliśmy o różnicach pomiędzy andragogiką i pedagogiką, poznawaliśmy różne teorie i spojrzenia na to, w jaki sposób organizować uczenie się dorosłych oraz jakimi zestawami pojęć mówić o tym zjawisku. Omawialiśmy różnice pomiędzy podejściem do uczenia (się) dorosłych w różnych krajach i zastanawialiśmy się nad tym, jakie wartości i jaka „filozofia” towarzyszy różnym podejściom do tego procesu.

Uczestnicy kursu dzielili się swoimi doświadczeniami z edukacją dorosłych. Większość z nich pracuje w szkołach podstawowych oraz szkołach dla dorosłych – tzw. szkołach drugiej szansy dla tych, którym sytuacja życiowa nie pozwoliła ukończyć nauki wcześniej. A zatem edukację dorosłych postrzegają przede wszystkim w sposób sformalizowany i przede wszystkim w kategoriach wyrównywania szans edukacyjnych, dlatego z ciekawością słuchali o możliwościach edukacji dorosłych organizowanej w Polsce.

Perspektywa Polska

W Polsce edukacja dorosłych jest dobrowolna, tzw. obowiązek nauki kończy się wraz z ukończeniem 18 lat. W tym czasie możliwe jest ukończenie edukacji w szkole podstawowej (obowiązek szkolny) i rozpoczęcie w szkole ponadpodstawowej – ukierunkowanej na rozwój ogólny, techniczny lub zawodowy. Nauka w każdej ze szkół może zakończyć się przystąpieniem do egzaminu maturalnego, który stanowi przepustkę do aplikacji na studia wyższe. Na tym etapie formalna nauka może się zakończyć, ponieważ do wykonywania wielu zawodów i pracy w wielu miejscach nie ma wymogu posiadania konkretnych kwalifikacji potwierdzonych dyplomem z uczelni wyższej. Natomiast studia niezbędne są np. dla przyszłych lekarzy, prawników czy nauczycieli. Pomimo braku wymogu ukończenia studiów wielu Polaków decyduje się na nie. Często głównym powodem takich decyzji jest postrzeganie posiadania wyższego wykształcenia w kategoriach prestiżu, przynależność do konkretnej grupy społecznej, zdobycie dodatkowych kwalifikacji czy świadome podnoszenie własnych kompetencji.

Jak organizowana jest edukacja dorosłych w Polsce?

Aktywność edukacyjna może odbywać się w sposób formalny, poza formalny i nieformalny. Edukacja formalna zorganizowana jest na podstawie ustaw regulujących systemy oświaty i szkolnictwa wyższego, realizowana jest zgodnie z przyjętym programem, podlega ocenie i daje konkretne kwalifikacje. Nauka poza formalna to kursy, warsztaty i szkolenia doskonalące, kształtujące konkretne kompetencje, o określonej tematyce, najczęściej dobrowolnie wybierane przez uczestników zajęć. Edukacja nieformalna, incydentalna to uczenie się przez codzienne doświadczenie, bez wsparcia nauczycieli, bez ocen, dyplomów i certyfikatów. Edukacja formalna i poza formalna w naszym kraju odbywa się w ramach oferty płatnej i bezpłatnej, ma swoją grupę docelową oraz korzysta z różnych metod pracy.

Jedną z form edukacji poza formalnej dla dorosłych jest skorzystanie z oferty realizowanej w ramach programu ErasmusPlus. Atrakcyjne zarówno pod względem tematycznym jak i geograficznym wyjazdy do innych krajów sprzyjają realizacji kompetencji wskazanych w dyrektywie UE nt. kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie. Dokument ten wymienia 8 kompetencji potrzebnych człowiekowi do życia we współczesnym świecie – „każda osoba ma prawo do dobrej jakości i włączającego kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą jej w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy”.

Podczas kursu, którego byliśmy uczestnikami mogliśmy sprawdzić na jakim poziomie są: nasza wiedza, umiejętności i postawy z zakresu kompetencji kluczowych, do których zaliczamy porozumiewanie się w języku ojczystym i języku obcym, kompetencje matematyczne i naukowo-techniczne oraz informatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość oraz świadomość i ekspresję kulturalną. Przygotowanie do wyjazdu, podróż, udział w zajęciach – poznawanie uczestników zajęć oraz nowych treści, zwiedzanie kraju – poznawanie jego kultury, tradycji i kuchni może stać się wartościową lekcją w niekończącym się procesie uczenia przez całe życie.

Spotkanie podczas kursu w tak różnorodnej grupie pokazało jak wiele nas łączy, ale również ujawniło różnice w postrzeganiu uczenia się przez całe życie, w sposobie organizacji procesu edukacji dorosłych oraz w stosowanych w nim metodach. A słoneczna Istria kusiła nieustannie skalistymi plażami, antycznymi zabytkami i uroczymi zakątkami pachnącymi lawendą, oliwą i winem.

Autorzy: Marta Cielińska-Idziak i Grzegorz Idziak
Projekt: Kompetentni i otwarci na różnorodność trenerzy na europejskim rynku 
English version: What is the approach to adult education in the 21st century?