Autorka: Agata Teutsch (Członkini i Superwizorka STOP)

W dniach 19-28 października 2019  wzięłam udział w szkoleniu na temat zintegrowanego/ holistycznego aktywizmu (Integral Activist Training for Trainers) w ramach Ulex Project, inicjatywy prowadzonej przez hiszpańską organizację Col·lectiu Eco-Actiu. Szkolenie odbywało się w ramach projektu Kompetentni trenerzy NGO na europejskim rynku.

Organizacje pozarządowe to organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Sięgając po definicję takiego społeczeństwa (zob. Wikipedia) czytamy, że to takie społeczeństwo, które charakteryzuje się aktywnością i zdolnością do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze strony władzy państwowej. Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest świadomość praw i potrzeb wspólnoty oraz dążenie do ich realizacji, czyli zainteresowanie sprawami społeczności oraz poczucie odpowiedzialności za jej dobro. Społeczeństwo obywatelskie to takie społeczeństwo, które potrafi działać niezależnie od instytucji państwowych, a często chroni mieszkańców i mieszkanki przed zamachami państwa, jego instytucji i funkcjonariuszy m.in. na wolności i prawa.

Jak wiele i wielu z nas wie (bo np. tego doświadcza), jesteśmy w momencie, w którym fundamenty społeczeństwa obywatelskiego i demokratycznego państwa prawa są podkopywane i ma to znaczący wpływ na kondycję tych, którzy i które to społeczeństwo tworzą.

Do projektu Ulex, realizowanego w Hiszpanii pojechałam jako trenerka z zakresu m.in. empowermentu i WenDo – samoobrony i asertywności. W swojej pracy trenerskiej i aktywistycznej koncentruję się na upełnomocnieniu/wzmacnianiu przede wszystkim osób narażonych na dyskryminację i wykluczenie (a zatem głównie kobiet i dziewczynek, ale także mężczyzn, chłopców oraz całych społeczności), by aktywnie współtworzyły i współtworzyli społeczeństwo doceniające równość, wolność, różnorodność i sprawiedliwość, kulturę pokoju i porozumienia. Dlatego udział w szkoleniu w ramach projektu Ulex od dawna był moim marzeniem.

Ulex to wieloletni kompleksowy program działań skierowanych do światozmieniaczek i światozmieniaczy (od angielskiego changemaker) – osób zaangażowanych w ruchy obywatelskie, działalność organizacji pozarządowych. Ich celem jest wspieranie m.in. zmiany/transformacji na rzecz praw człowieka, sprawiedliwości społecznej, sprawiedliwości klimatycznej, zrównoważonego rozwoju.

Uwaga jest tu skoncentrowana na tworzeniu warunków do odzyskiwania i budowania zasobów, które pozwalają uniknąć wypalenia, zachować zdolność do działania i zaangażowania, reagowania na przemoc i dyskryminację, czerpania ze współpracy, budowania sojuszy a także uodparniają na trudności i wyzwania, z którymi w swoim codziennym aktywizmie zmierzają się osoby z ruchów obywatelskich.

Charakterystyczne dla podejścia, które jest stosowane w Ulexie jest nie tylko dostrzeganie zarówno osobistych, międzygrupowych, jak i systemowych uwarunkowań, które wpływają na sytuację aktywistów i aktywistek, ale także poszukiwanie odpowiedzi i rozwiązań na tych wielu poziomach, uwzględniając także występujące między nimi współzależności.

Uznaje się, że to, co osobiste, jest zagnieżdżone w tym, co interpersonalne, a to, z kolei jest zagnieżdżone w tym co społeczno-polityczne, co dalej – stanowi element społecznego ekosystemu. Każdy z tych wymiarów ma swoją własną strukturę, a jednocześnie należy go rozumieć jako element większych systemów.

W Ulexie treningi i szkolenia są realizowane w oparciu o metody, bardzo bliskie tym, którymi na co dzień pracuję w Fundacji Autonomia. Bazują one m.in. na założeniach pedagogiki emancypacyjnej i pracy z ciałem oraz rozwijaniem świadomości w obszarze emocji.

Celem Integral Activist Training for Trainers było podniesienie kompetencji edukatorów i edukatorek związanych z ruchami społecznymi, w korzystaniu z metod wypracowywanych przez osoby związane z Col·lectiu Eco-Actiu i Ulexem.

W zintegrowanym treningu dla aktywistek/ów dąży się do wzmocnienia takich obszarów jak:

• rozwój osobisty,
• pogłębianie samoświadomości i kompetencji,
• zrównoważone podejście do działania pozwalające na długotrwałe zaangażowanie społeczne,
• zrównoważona współpraca w zespołach,
• działanie zgodne z wartościami,
• istotnymi dla ruchów społecznych,
• analiza działań na rzecz zmiany społeczno-politycznej
• rewizja/budowanie skutecznych strategii.

Program treningu jest zbudowany w oparciu o kilkudziesięcioletnie doświadczenie aktywistyczne i kilkunastoletnie trenerskie. Jednocześnie bazuje na wykorzystaniu i docenieniu zasobów i perspektyw, osób uczestniczących.

Graficzne przedstawienie holistycznego podejścia

Holistyczne podejście do uczenia się odnosi się do całej osoby – rozumu, ducha i ciała oraz związanego z relacjami wymiaru tego, kim jesteśmy.

Zaangażowanie jedynie intelektu nie wystarczy. Brak odniesień do wymiaru emocjonalnego, sprawia, że ignorujemy kluczowe czynniki wpływające na działanie i zaangażowanie oraz tracimy okazję do głębokiej transformacji.

W wielu podejściach edukacyjnych zakłada się, że umiejętność czytania i pisania jest podstawą do rozwoju i dobrej współpracy z innymi. Często pomija się jednak podnoszenie kompetencji związanych z emocjami np. tym, w jaki sposób obchodzić się z frustracją, gniewem, w jaki sposób rozwijać naszą zdolność do empatii i opieki, które – co pewnie dla niektórych oczywiste – są niezbędne dla rozwijającej nas współpracy oraz dobrego przywództwa. Umiejętności i samoświadomość związane ze sferą emocjonalną są kluczowe w budowaniu osobistej odporności (resilience) potrzebnej do długotrwałego zaangażowania.

Kolejnym poziomem oddziaływania jest poziom ciała. Coraz częściej współczesne metodologie szkoleniowe integrują kwestie związane z pracą z ciałem. To w ciele mamy zapisane schematy zachowania, działania, reagowania. W ciele przechowujemy wspomnienia. To poprzez ciało i zmysły bezpośrednio angażujemy się w świat.  Dlatego w podejściu stosowanym w Ulexie angażowane są ciało i zmysły, które pomagają w zintegrowaniu tego co rozwijane na poziomie rozumu i emocji.

Wreszcie, to kim jesteśmy, jest osadzone w relacjach z innymi. To, w jaki sposób odnosimy się i rezonujemy z innymi pozwala nam na lepsze poznanie siebie, i na odwrót – poznanie siebie pozwala nam na bardziej świadome i zdrowe relacje z innymi.  Wiele najbardziej transformujących procesów uczenia się, dzieje się dzięki relacjom z innymi. Od zrozumienia tych relacji i zjawisk, zrozumienia tego, w jaki sposób w nich uczestniczymy i jak je współtworzymy, zależy skuteczność i trwałość naszego działania.

W Ulexie oferowane są przede wszystkim treningi w systemie „rezydencyjnym”, oparte na uczeniu się przez doświadczenie, edukacji partycypacyjnej a także „zanurzeniu” i pogłębionej refleksji. Oznacza to w praktyce, że osoby uczestniczące przez kilkanaście dni tworzą tymczasową wspólnotę: razem mieszkają, mają znaczny wkład w zawartość treningu, dzięki sobie nawzajem rozwijają się, odpowiadają za relacje między sobą i za przestrzeń, w której są. Uczenie się, które ma być procesem transformującym, odbywa się zatem na wielu poziomach. Uczymy się jak kolektywnie/jako zespół/grupa/społeczność brać aktywny udział w takiej transformacji naszego świata, która będzie odzwierciedlać i integrować takie wartości jak wolność, równość, różnorodność, solidarność.

Dzięki takiemu doświadczeniu możemy odkryć transformacyjną moc pracy z innymi i rozpoznać wzajemnie wzmacniające się relacje między budowaniem zdolności do działania kolektywnego a osobistym upodmiotowieniem – ucząc się, jak je uzupełniać poprzez równoważenie autonomii i współpracy, równości i różnorodności.

Jest to najskuteczniejsze, gdy jest realizowane solidarnie, z innymi, gdy doceniamy wzajemnie swoje wysiłki i zdobywamy moc dzięki wspólnym działaniom.

Do  tego niezbędne jest z kolei przeciwdziałanie alienacji – na poziomie osobistym, grupowym ale także od otaczającego nas świata, w tym świata zwierząt, roślin, przyrody. Odpowiedzią na to jest podnoszenie świadomości ekologicznej (w szerokim tego słowa znaczeniu) oraz przywracanie, odzyskiwanie, odbudowywanie i  uwidacznianie szerokich powiązań i czerpanie z nich, by wzmacniały jednostkową i grupową transformację. Myślenie ekologiczne i systemowe może wpływać na nasze podejście do zmian społecznych, wspierać budowanie skuteczniejszych strategii i współdziałanie w ruchach obywatelskich.

Tak więc (;-), spędziłam ponad 10 dni z kilkunastoma osobami z całego świata w katalońskiej wsi w której kończy się droga.

Codziennie zajmowały/liśmy się innym obszarem związanym z aktywizmem.

Tematy, wokół których koncentrowała się praca to:

• wymiary osobistego empowermentu,
• praca z emocjami,
• sposoby postrzegania/percepcja,
• relacje interpersonalne i działania grupowe,
• ruchy społeczne w szerszym kontekście,
• ekologia ruchów społecznych,
• planowanie i kolejne kroki.

Harmonogram tego i innych treningów, jest stały i bardzo regularny. Każdy dzień zaczyna się od medytacji (nie wszystkim udawało się wstać na tyle wcześnie), potem śniadanie, otwarcie dnia i rundka odnosząca się do kwestii praktycznych. W ciągu dnia odbywały się 4 sesje merytoryczne z długa przerwą w środku dnia, przerwami na pracę z ciałem i lunch. Ostatnia z sesji to „action learning circle”, czyli sposób uczenia się oparty na zasobach osób uczestniczących. O 20:00 kolacja i żadnych już więcej obowiązkowych punktów programu, co zostawiało czas na pobycie z samymi sobą lub z innymi, spacery, granie na gitarze, śpiewanie, ognisko.

Trening jako całość i każdy dzień zamykał się w „kole Kolba”. Byłyśmy i byliśmy podzieleni na tzw. „base groups”, grupy które z jednej strony praktykowały współpracę i zrozumienie pełniąc razem dyżury, z drugiej – codziennie będąc dla siebie nawzajem grupą rozwoju i superwizyjną. Jak to w każdym procesie grupowym, nie obyło się bez kryzysu – to w jaki sposób zajęły/liśmy się nim osadzone było na głębokim rozumieniu podmiotowości i praw do samostanowienia, autonomii a jednocześnie tworzeniu społeczności.

Screen ze strony Project Ulex

Także kwestie organizacyjne, związane z transportem, zakwaterowaniem, wyżywieniem itd. są zorganizowane w sposób, który wprost odnosi się do wartości inicjatorek i inicjatorów z Col·lectiu Eco-Actiu. Osoby przyjeżdżające na treningi w ramach programu Ulex są zachęcane do takiego aranżowania podróży, by była ona jak najbardziej ekologiczna – zostawiała jak najmniejszy ślad węglowy. Na miejscu są toalety kompostowe, woda ogrzewana dzięki bateriom słonecznym, wegańskie wyżywienie bazujące na lokalnych ekologicznych produktach, używa się  wyłącznie biodegradowalnych kosmetyków i płynów do czyszczenia. Ośrodek, w którym odbywają się treningi jest przestrzenią wolną od alkoholu, narkotyków i tytoniu. Cyfrowy detox to jedna z najmocniejszych propozycji. Wszystkie osoby zachęcane są do tego, żeby niezbędne zadania wymagające połączenia internetowego wykonać przed przyjazdem, a w trakcie treningu rozkoszować się cyfrowym detoxem. Osoby uczestniczące są proszone o to, żeby nie prowadzić żadnej aktywności online, rozmów telefonicznych, nie wysyłać smsów. To wspaniałe doświadczenie!

Mam nadzieję, że to nie mój pierwszy trening w Ulexie, a także że niebawem będę mogła podzielić się z Wami tymi sposobami/podejściami do rozwoju, które też staram się praktykować -w węższym zakresie – w różnych działaniach edukacyjnych, w które jestem zaangażowana.

Inspiracje: w przygotowaniu tekstu korzystałam m.in. z informacji źródłowych umieszczonych na stronie projektu http://ulexproject.org/

Szkolenie odbyło się w ramach projektu Kompetentni trenerzy NGO na europejskim rynku realizowanego w ramach projektu „Ponadnarodowa mobilność kadry niezawodowej edukacji dorosłych” ze środków Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój na zasadach Programu Erasmus+ sektor Edukacja dorosłych.